Dünyada 50 ülkede, şeker pancarı üretilmektedir. En çok şeker pancarı, Avrupa`da üretilmektedir. Dünyanın, en büyük 10 şeker pancarı üreticisi ülkenin, dünya toplam şeker pancarı üretimindeki payı %80 dolayındadır.
Türkiye`de 1998 yılında, 22 milyon ton olan şeker pancarı üretimi, 2014 yılında, 17 milyon tona gerilemiştir. Türkiye`de, şeker pancarı, Ege, Akdeniz sahil kuşağı, Doğu Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu dışında, tüm illerimizde üretilmektedir. İl bazında, en yüksek üretim Konya`da (%29) gerçekleştirilmektedir.
Türkiye'de en fazla şeker pancarı üretimi gerçekleştirilen il olan Konya' da, 741 bin 441 dekar alanda,1 milyon 675 bin 340 ton, ikinci il, Yozgat'ta ise, 278 bin 814 dekar alanda şeker pancarı üretimi yapıldı. Eskişehir’ de ise 166 bin 649 dekar alanda, 941 bin 487 ton şeker pancarı üretimi yapılıyor.
Türkiye bu yıl ne kadar şeker ve pancar üretecek belli değil ama TÜRKŞEKER 2023/2024 kampanya dönemini tarihi bir rekorla tamamladığını belirterek, “2023/2024 kampanya döneminde 9 milyon 60 bin ton pancar işlenerek 1 milyon 161 bin 100 ton şeker üretildi, yan ürün olarak da 418 bin 800 ton melas, 2 milyon 905 bin 709 ton yaş pancar posası elde edildi.
Ülkemizde şeker pancarı üretiminde, “KOTA” ciddi sorundur. Oysa AB'de 1 Ocak 2017'den itibaren şeker sektöründe kotaların kalkacağını, buna karşın kota sisteminin, bir tek Türkiye'de devam edeceğini söyleniyordu.
Şeker Yasası'na göre pancardan elde edilen şekerin A kotasının yüzde 10 'unu geçemez. Yasa'ya göre, yüzde 10 olan bu kota miktarı bakanlar kurulu kararı ile yüzde 50 oranında artırılabilir veya yüzde 50 oranında azaltılabilir.
Ülkemizde kota kalkarsa, AB iç piyasa fiyatları dünya fiyatları ile eşitlenecek, şeker, AB gıda sanayicileri tarafından rekabetçi fiyatlarla kullanılırken, Türk şeker sanayinin, dünya pazarlarındaki rekabetçi gücü de giderek artacaktır.
Şekerpancarı üretimine, kotalar getirilmesi de çiftçinin üretimini sürdürememesi sonucu ortaya çıkacak olası şeker açığı, ihracat geri ödemeleri ile desteklendiği için, "daha ucuz"a şeker üreten ülkelerden, özellikle AB`den ithal edilerek kapatılacaktır.
Ülkemizde, TŞFAŞ`ye ait şeker fabrikalarında, fiili özelleştirmenin 2001 yılında başlayacağı yer almıştır. Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK)`nun, 20 Aralık 2000 tarih ve 2000/92 sayılı kararında, TŞFAŞ`nin özelleştirme kapsamına alınmasına karar verilmişti.
Geçen sürede, kamu şeker fabrikalarının özelleştirilmesi amacıyla, birçok kez ihaleye çıkılmış; ancak ihale sonuçları, Danıştay tarafından iptal edilmiştir.
Danıştay, doğru karar vermiştir. Çünkü Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi durumunda, aile bireyleriyle birlikte sayıları, 3 milyonu aşan pancar üreticileri ile şeker tüketicilerinin ciddi sıkıntılarla, karşı karşıya kalmaları kaçınılmaz olacaktı.
Ayrıca halk tarafından tamamen sağlıksız bulunmasına rağmen, bugün baklava ve çikolata başta olmak üzere birçok gıda ürününde pancar şekeri yerine izoglukoz kullanılıyor. Şeker fabrikalarının, özelleştirilmesi ve pancara kota uygulaması izogluko miktarını daha da artıracak, halk sağlığını da ciddi bir şeklide etkileyecektir.
Şeker Fabrikaları özelleştirilir, pancara da kota uygulanırsa, sanayide kullanılan şekerler, mısırdan elde edilen şekerlere dayandırılacaktır. Ülkemizde, pancar çiftçisinden esirgenen kaynaklar, AB`nin pancar, ABD ve Arjantin`in mısır üreticilerine aktarılacaktır.
Cumhuriyetin, ilk yıllarında kurulan, Alpullu, Uşak, Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları, hem tüketimi karşıladı, hem de bulundukları çevreye, sosyal ve ekonomik hareket getirdi. Çiftçiye, modern tarımı öğretti. Bugün ise Şeker Fabrikaları, kendi fabrikalarını yapabilecek bilgi birikimine ve teknolojiye sahip oldu.
Ayrıca ülkemize TÜRKŞEKER’ in 5 büyük Makine Fabrikasında (Afyon, Ankara ,Eskişehir ,Erzincan ve Turhal) 1962 yılından sonra kurulan tüm Şeker Fabrikalarının tamamı kendi Makine Fabrikalarında üretilen makinalarla kendi mühendis ve işçileri tarafından projelendirilmiş ve yapılmıştır.
Ülkemiz için yapılan şeker fabrikalarının yanı sıra yurt dışında da Şeker Fabrikası yapım işi üstlenmiş ve başarı ile bitirmiştir.
Ayrıca Şeker Şirketi Makine Fabrikaları başka sanayilere de makine ve tesis yapmaktadır. Yakın zamana kadar ithal edilen petrol, petrokimya ve çimento sanayinin önemli makinaları hidrolik ve termik santrallerin türbin alternatör ve buhar kazanı gibi önemli tesisler artık Şeker Sanayi TÜRKŞEKER’ nin Makine Fabrikalarında imal edilmektedir.
Şeker fabrikaları özelleştirilmemeli, pancarın yetiştirilmesinde, şeker üretim ve pazarlanmasına kadarki, tüm süreçte, üreticilerin söz ve karar sahibi olacakları bir örgütlenmenin, egemen olması için yeniden yapılandırılmalıdır.
Ayrıca İngiltere’de, olduğu gibi ülkemizde de şeker fabrikalarının, özelleştirilmesinde, "PAYDAŞ TOPLUM" kavramı geliştirilmelidir. Çünkü paydaş toplum anlayışı, özelleştirmede halka arz uygulamalarına öncelik verir.
Şeker pancarı işletmeciliği ile şeker üretimi birbirine bağlıdır. Bu nedenle de AB’de, şeker fabrikalarının yüzde 60’ı, ABD’de, tamamı pancar üreticileri kooperatifleri tarafından işletilmektedir. Ülkemizdeki Şeker Fabrikaları özleştirilirse, ülkemizde de pancar üreticileri ve kooperatifleri tarafından işletilmelidir.
