İsminin değiştirilmesi ile ilgili, okuyuculardan, pek çok görüş gelen, sohbetlere de konu olan ve ülkemizin, önde gelen sanayi kuruluşlarından, TÜLOMSAŞ (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş.), 1894 yılında, Anadolu-Bağdat Demiryolu Hattının inşası sırasında, “Bakım ve Onarım Atölyesi” olarak kurulmuştu.
Gereksiz oluşumlarla, asırlık TÜLOMSAŞ, tarih olurken, 540 bin metrekare açık, 183 bin 700 metrekare kapalı alanda faaliyet gösteren ve motor, elektrik makinaları, lokomotif, vagon, raylı sistem araçları, dişli ve tekerlek imalat ile bakım ve yardımcı üretim fabrikalarından oluşan yedi fabrika ile entegre bir tesisti.
Yine TÜLOMSAŞ, tarih olurken, çeşitli tipte çeken ve çekilen araçların imalat, bakım ve onarımını yapan bir kuruluştu. Başta TCDD olmak üzere, yurt içi ve yurt dışı kuruluşların çeşitli tipte lokomotif, yük vagonu, yol bakım araçları ve bunlara ait alt komponent ile yedek parça ihtiyaçlarını karşılayan kuruluşta, 237 idari, 178 mühendis ve bin 42 işçi olmak üzere, toplam bin 457 personel çalışıyordu.
TÜLOMSAŞ, temel faaliyet alanları çeşitli tipte (dizel hidrolik, dizel elektrikli, elektrikli, hibrit) lokomotif, yük vagonu, cer motoru, boji, tekerlek takımı, dizel motor üretimi ile bakım ve onarım faaliyetleri ile de dev bir kuruluştu.
Ayrıca TÜLOMSAŞ, Avrupa Birliği (AB) standartlarında, aynı anda iki farklı tipte ayda, 2 adet dizel elektrikli, 4 adet elektrikli lokomotif üretim yapabilme kabiliyeti ile birlikte; haftada 1 dizel motor üretimi ve 2 lokomotif revizyonu, yine günde üç adet yük vagonu ve 2 adet cer motoru imalatı yapma kapasitesine sahipti.
AB standartlarında, TSI sertifikalı, yeni teknolojiye sahip %100 yerli tasarım ve % 90 yerli oranı ile çeşitli tipte, yük vagonu imal eden şirket; yük vagonlarının bakım-onarım ve revizyonu için bir gereklilik olan ECM sertifikasyonuna da sahipti..
Kurulduğu günden bugüne, Türkiye’nin, millileşme hamlesinin lokomotif ayağını inşa eden TÜLOMSAŞ, demiryolu sektörüne yönelik imkan ve kabiliyetleri, teknolojik alt yapısı ve milli üretimleri ile öncü bir kuruluş olmuştu.
1958 yılında, ilk buharlı lokomotif “KARAKURT” imal edilmiş, 1961 yılında İlk Türk otomobili olan “DEVRİM” in, 4 adet imalatı yapılmış, 1968 yılında 360 beygir gücünde ilk DH 3600 tipi dizel hidrolik manevra lokomotifleri imalatı yapılmıştı.
1998 yılında, projesi TÜLOMSAŞ tarafından gerçekleştirilen, 950 beygir gücünde DH 9500 tipi ilk dizel hidrolik anahat ve manevra lokomotifi üretimi yapılmı, 1971 yılında 2400 beygir gücünde, ilk DE 24000 tipi dizel elektrik anahat lokomotifleri üretilmişti.
1987 yılında ise ilk de 22000 tipi anahat lokomotifi, ilk kar küreme araçları, ilk demiryolu mobil vinçleri, ilk hafif vinçli poz otoları, ilk katener bakım araçları üretilmişti.
1988 yılında, 4300 beygir gücünde, ilk E 43000 tipi elektrikli ana hat lokomotifleri imal edilmiştir. 2014-2015 yıllarında, yeni nesil elektrikli ve dizel elektrikli lokomotiflerin seri üretimi yapılmıştır. 2015 yılında, ilk milli elektrikli lokomotif E 1000 tamamlanmıştı.
2015 yılından itibaren, TSI Sertifikalı yük vagonlarının seri üretimleri başlamış, 2018 yılında, denizcilik sektörüne yönelik olarak üretilen, dizel jeneratör setleri Van Gölü Feribotlarında kullanılmaya başlanmıştı.
2018 yılında, yeni geliştirdiği, ilk Hibrit Lokomotif Berlin-Innotrans Fuarı’nda sergilenmiş, 2019 yılında, yerli ve milli lokomotif, DE 10000 tipi manevra lokomotifi Eurasia Rail Fuarı’nda sergilenmiştir. DE6000 ve DE 10000 lokomotifleri üretilmişti..
AR-GE Merkezi kurulmasına yönelik olarak, başlatılan çalışmalar tamamlamış, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ nca 5746 sayılı Kanun kapsamında yapılan, denetimler sonucunda Ar-Ge Merkezi onaylanmıştı.
Milli E5000 elektrikli anahat lokomotif projesi ile global pazarlarda, kendi markası yer alması sağlayacak, proje ile ülkemizin, elektrikli lokomotif ihtiyacında dışa bağımlılığın son ermesi hedefleniyordu.
Hibrit lokomotif projesi ile de ülkemiz, dünyada Hibrit Lokomotif teknolojisine sahip 4. ülke konumuna gelmiş olup yüzde 70 yerlilik oranına sahip olan Lokomotifin, 2020 yılında ticarileştirilmesi planlanıyordu.
Milli E1000 elektrikli manevra lokomotif projesiyle de Türkiye’de, ilk defa yerlileştirme kapsamında tasarım ve imalatı TÜLOMSAŞ’ a ait Milli Elektrikli Lokomotif üretimi gerçekleştirilirken, yüzde 80 yerlilik oranına sahip lokomotif pazara sunulmuştu.
Milli DE10000 dizel manevra lokomotifleri (1200Hp): Manevra lokomotiflerinde dışa bağımlılığı ortadan kaldıran Manevra lokomotif imalatında dizel motor, cer konvertörü yerli ve milli olarak tasarlanmış ve üretilmiş, yüzde 86 yerlilik oranına sahip olan Lokomotif ticarileştirilmiş olup pazara sunulmuştu.
Vagon Sektöründeki, Ar-Ge Faaliyetleri ile de TÜLOMSAŞ, yüzde 85 yerlilik oranına sahip olan Otomobil Taşıma Vagonunu ticarileştirerek, pazara sunmuş. Lojistik amaçlı olarak taşımacılıkla kullanılan her türlü yük vagonu yine şirket bünyesinde TSI sertifikalı olarak AB standartlarında üretilebiliyordu.
Yıllardır, TÜLOMSAŞ ın, çalışmalarını yakından izledik. Genel Müdür Sayın Hayri AVCI ile başlayan, yeniden yapılanma çalışmaları ile kurumun, ulusal ve global pazarlarda, söz sahibi olacağını da sıkça kamuoyu ile paylaşmıştık.
Sayın AVCI, görevinden ayrılırken , ” Benim için, çok özel, anlamlı ve aynı zamanda ilk iş yerim olan TÜLOMSAŞ’ ta, sizlerle birlikte, uzun yıllar, görev yapmaktan mutluluk duydum, ülkemize ve milletimize, hizmet etmenin onurunu yaşadım. “ diyerek, veda ederken, TÜLOMSAŞ camiasına da aynı duyguları yaşatmıştı.
Ancak TÜLOMSAŞ ismi, tarih olsa da raylı sistemler sektöründe ve Eskişehir’ de ne TÜLOMSAŞ, ne de Sayın AVCI ve çalışanlar unutulacaktır. Raylı sistemler sektörü var oldukça da TÜLOMSAŞ, hep hatırlanacaktır.
Çünkü geçmişini, bilmeyen toplumlar ve şirketler, geleceğini de bilemezler…
